Na wystawie Dwa oblicza archiwów. Co kryją archiwa? Curiosa w zbiorach archiwów państwowych, prezentowanej jesienią 2008 w siedzibie Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w Warszawie, natrafiliśmy na niezwykły eksponat — pochodzący ze zbiorów policyjnych album z Lukowa z fotografiami przestępców. Przedstawiamy wybór z najwcześniejszych zdjęć, datowanych od 1918 do 1922 roku. Stanowią one nie tylko policyjny katalog, ale także szczególny przykład fotografii portretowej tamtego czasu.
Policja Państwowa powołana do życia ustawą z 24 lipca 1919 była organizacją państwową stworzoną do utrzymania bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego. W oparciu o zachowane w Archiwum Państwowym w Lublinie akta policji z terenu województwa lubelskiego, zdołano ustalić, że pracę dzielono pomiędzy działy: ogólny, personalny, dyscyplinarny, wyszkolenia, gospodarczy i śledczy.
Znajdujący się w zespole międzywojennym „Komenda Powiatowa Policji Państwowej w Łukowie” Album przestępców jest najprawdopodobniej pozostałością po pracy wydziału śledczego. Został przekazany do Archiwum Państwowego w Lublinie wraz z pozostałymi aktami Komendy Powiatowej PP w Łukowie, w związku z zarządzonym w lipcu 1937 przez komendanta wojewódzkiego generalnym porządkowaniem ksiąg i akt we wszystkich jednostkach policyjnych. Zgodnie z rozkazem Komendy Głównej PP nr 678 z roku 1936, regulowanie zagadnień kancelaryjnych akt odbywało się we wszystkich urzędach policyjnych w kraju.
Oprawiony w płótno Album przestępców zawiera fotografie z lat 1918-35, przedstawiające przestępców wraz z podaniem ich imienia i nazwiska, pseudonimu, określeniem rodzaju przestępstwa, numeru i daty protokołu sprawy oraz informacją o dalszych losach przestępcy. Zdaje się on uzupełnieniem prowadzonych przez Komendę Powiatową PP w Łukowie ksiąg kontroli dochodzeń. Album zawiera ponadto fotografie skradzionych przedmiotów, osób poszukiwanych przez policję oraz zmarłych.
Edyta Targońska Archiwum Państwowe w Lublinie
Wystawa Dwa oblicza archiwów. Co kryją archiwa? Curiosa w zbiorach archiwów państwowych zorganizowana została przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych w jej siedzibie w Warszawie, w dniach 30 września – 31 października 2008, przy współpracy z Naukową i Akademicką Siecią Komputerową oraz Narodowym Centrum Kultury. Celem ekspozycji było zaprezentowanie przechowywanych w archiwach państwowych materiałów archiwalnych — takich, które z uwagi na swoją kuriozalność, dziwność, rzadko mają okazję być eksponowane. Tym samym nastąpiło przełamanie istniejącej dotychczas w archiwach konwencji zarówno sposobu prezentowania, jak i doboru eksponowanych dokumentów.
Archiwa państwowe to w powszechnej świadomości instytucje sprawujące pieczę nad pozostającą w ich gestii dokumentalną spuścizną państwa i społeczeństwa. W trakcie długich dziejów polskich archiwów trafiały do nich także dokumenty niezwykłe ze względu na swoją treść czy formę, w tym plakaty, gazetki, fotografie, ulotki, dokumentacja techniczna, popiersia, zielniki, proporczyki, sztandary…
Na wystawie pokazano oryginały oraz kopie dokumentów, a najciekawsze fragmenty szczególnie wyeksponowano i powiększono. Dla pełniejszego odbioru prezentowanych dokumentów zostały one podzielone na osiem grup tematycznych. Wystawa kierowana jest do wszystkich, którzy chcieliby odbyć ciekawą lekcję historii, przekazaną w sposób mniej konwencjonalny niż dotychczas miało to miejsce w instytucjach sieci archiwalnej.
Wystawa prezentowana będzie w nieco zmienionej aranżacji, przy wykorzystaniu zgromadzonych lokalnie dokumentów, w archiwach państwowych w Koszalinie, Bydgoszczy, Katowicach, Kaliszu, Olsztynie, Suwałkach, Gorzowie Wielkopolskim, Poznaniu oraz w Nowym Sączu — Oddziale Archiwum Państwowego w Krakowie. Zapraszamy.
Barbara Berska – Zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych
Opracował: Wiesław Norman – Solidarność RI, kombatant antykomunistyczny opozycji (nr leg. 264 z roku 2015), założyciel Wolni i Solidarni Kornela Morawieckiego Region Częstochowski, Śląski i Małopolski.
