System polityczny
Składa się z 3 elementów:
a) normy polityczne – zalicza się do nich normy, które regulują życie polityczne, które są uznawane w życiu politycznym, dotyczą życia politycznego. Do norm politycznych zaliczamy część norm ustanowionych przez państwo, które dotyczą życia politycznego. Normą polityczną nie jest np.: prawo o ruchu drogowym. Normą polityczną jest np.: prawo wyborcze; normy, którymi kierują się organizacje i instytucje polityczne, statuty partii, regulaminy wyłaniania kandydatów na posłów, regulamin obrad parlamentu, normy prawa zwyczajowego, jeżeli dotyczą życia politycznego
b) instytucje i organizacje polityczne – mają charakter polityczny, funkcjonują w politycznej sferze życia społecznego – organizują społeczeństwo do udziału w takim życiu; za ich pośrednictwem społeczeństwo może uczestniczyć w życiu politycznym np.: partie polityczne, związki zawodowe (wywierają wpływ na władzę państwową), organizacje samorządowe, państwo (organizacja społeczna, najbardziej powszechna, należą do niej wszyscy, jest organizacją przymusową), organizacje nieformalne: mafia – wpływa na polityków
c) idee i wartości polityczne – to te, które mają charakter polityczny, uznawane są w życiu politycznym, na ich uznaniu życie polityczne się opiera np.: idea – demokraci, państwa prawa, społeczeństwa obywatelskiego, samorządności, sprawiedliwości społecznej
KONSTYTUCJA
Konstytucja – ustawa zasadnicza; pochodzi od „konstiuo, konstituere” – ustanawiać, urządzać; akt prawny, który traktuje o ustanowieniu i urządzeniu państwa. Najwyższy rangą akt prawny, który wyróżnia się od innych norm:
– szczególnym trybem stanowienia (stanowi się przy szczególnym kforum i szczególną większością głosów: 2:3, 3:4, 3:5)
– szczególną treścuz – jest aktem prawnym możliwie ogólnikowo napisanym: musi być ogólnikowa, aby mogła obowiązywać długo, musi być dostosowana do zmian społecznych
– szczególną mocą – akt prawny najwyższego rzędu, ponad nią nie ma nic, pozostałe normy prawne muszą być zgodne z konstytucją (oprócz krajów, gdzie ponad konstytucją jest religia)
– szczególną ochroną – do ochrony powołuje się szczególny organ państwowy, w większości krajów przyjmuje postać sądu konstytucyjnego. W Polsce jest to Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy (USA), Izba Lordów (GB). Orzeczenia sądu Konstytucyjnego mają moc ustawy.
– Każde nowoczesne państwo ma konstytucję, jest ona fundamentem. Konstytucji nie mają 2 grupy państw:
monarchia absolutna (ustrój opiera się na założeniu, że władza panującego nie może być ograniczona: Arabia Saudyjska (ograniczona tylko Koranem, panujący uznaje siebie za najwyższego interpretatora Koranu); Oman, Bahrajn, ZEA, Kuwejt, Suazi, Monako, Watykan
w krajach rządzonych przez reżimy, które zyskały władzę poprzez zamach stanu (rozpoczęcie sprawowania władzy od unieważnienia konstytucji: państwa w Afryce).
TYPY KONSTYTUCJI: (kryteria):
A) czas obowiązywania i zawartość
konstytucja pełna – przyjmuje się ją na czas nieokreślony; treść powinna obejmować co najmniej 5 spraw
1) ustrój społeczno-polityczny – ustrój konstytucyjny. Określony zazwyczaj w rozdziale I w sposób ogólnikowy, poprzez wymienienie wartości na których powstaje ustrój
2) ustrój społeczno-gospodarczy – wyliczenie zasad na których ma określać się życie gospodarcze np.: poszanowania cudzej własności, wolności gospodarowania (ograniczenia mogą występować tylko w formie ustaw)
3) prawa, wolności i obowiązki obywatelskie (w tej kolejności):
– prawa obywatelskie wynikają zawsze z prawa stanowionego, mamy możliwość wyboru sposobu postępowania; w sytuacji konfliktowej na obywatelu ciąży obowiązek wskazania normy prawnej z której dane prawo wynika
– wolności – nie wynikają z prawa stanowionego, ale mogą być przez to prawo ograniczane, mamy możliwości wyboru postępowania, w sytuacji konfliktowej to organ państwowy musi wskazać normę prawną na mocy której daną wolność ograniczono. Wolności to predyspozycje z którymi się rodzimy, z których korzystamy. Obywatel może, ale nie musi z wolności korzystać
– obowiązki obywatela – wynikają z prawa stanowionego, w krajach demokratycznych wynikają z prawa o randze ustawy, ustawy nakładające obowiązek obywatelom przyjmuje się w referendum; obywatel nie ma wyboru możliwości postaci postępowania, państwo musi wskazać normę prawną, z której dany obowiązek wynika
4) organizacja o zasady funkcjonowania przynajmniej najwyższych władz państwowych – stanowi do kogo należy władza ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza i jakie zachodzą relacje między nimi
5) przepisy o zmianie konstytucji – każda konstytucja w końcu przestanie pasować do rzeczywistości. Określa w jaki sposób można ją zmienić
mała – przyjmuje się ją na czas określony, na czas do uchwalenia pełnej konstytucji. Mała małą ustanawia się po rewolucji, gwałtownej zmianie ustroju, odzyskaniu niepodległości, gdy nie ma czasu na stworzenie pełnej (w Polsce małe konstytucje: 1919-1921 – konstytucja marcowa; 1947- 1952, 1992-1997)
B) tryb zmiany konstytucji
konstytucja Sztywna – której tryb zmiany jest czasochłonny, trudny do przeprowadzenia; zmiana następuje w drodze referendum – nie da się zmienić szybko, tanio, łatwo: Skandynawia, Szwajcaria, Japonia(najbardziej sztywna, nie zmieniona od 1948 roku).
konstytucja giętka – (elastyczna) tryb zmiany nie różni się od trybu stanowienia ustaw zwykłych, mamy ją w krajach gdzie nie rozróżnia się ustawy konstytucyjnej i zwykłej: Izrael, GB.
DEMOKRACJA
Różnice pomiędzy ustrojem demokratycznym a niedemokratycznym:
– w państwie dem. społeczeństwo ma wpływ na skład władz państwowych (można krytykować rządzącą partię)
– społeczeństwo ma wpływ na treść podejmowanych decyzji
– ustrój demokratyczny – społeczeństwo może kontrolować działalność władz państwowych ( krytyka poprzez media)
FORMY DEMOKRACJI:
a) bezpośrednia – każdy przeciętny obywatel na jednakowy wpływ na treść podejmowanych decyzji.
– instytucje za pomocą których urzeczywistnia się demokracja: referendum, inicjatywa ludowo – ustawodawcza, zgromadzenie ludowe
Referendum
łac. referendare – odwołanie się – to forma odwołania się do opinii i woli obywateli. Poprzez referendum, organ, który je rozpisał, chce poznać opinie obywateli. Wg kryterium – przedmiotu referendum, wyróżniamy:
– opiniodawcze – wysądowanie opinii w danej sprawie, społeczeństwo nie podejmuje decyzji – opiniuje projekt
– prawodawcze – pod głosowanie poddaje się gotowy projekt aktu prawnego – konstytucji, noweli konstytucyjnej, ustawy zwykłej (w Polsce maja 1997 r.)
referendum może być: obligatoryjne (obowiązkowe (maj 1997 r.)) lub fakultatywne (nieobowiązkowe)
Inicjatywa
określona w konstytucji liczba obywateli ma prawo zgłosić pod obrady parlamentu bądź referendum projekt ustawy zwykłej bądź konstytucyjnej (w Polsce 100 000 obywateli może zgłosić projekt ustawy, Włochy 500 000). Z inicjatywy korzystają głównie ludzie w stosunku do tematów kontrowersyjnych.
Zgromadzenie ludowe
zebranie ogółu pełnoprawnych obywateli, którego celem jest stanowienie prawa i wybór egzekutywy (władzy wykonawczej)
Zachowały się w: kilku kantonach Szwajcarii – zwołuje się raz w roku (pierwsza niedziela maja); niektóre gminy Niemiec, niektóre parafie (jednostki podstawowe podziału admin. Kraju) GB
b) pośrednia – społeczeństwo sprawuje władzę ale za pośrednictwem wybranych spośród siebie przez siebie obywateli
JAKI MODEL SPRAWOWANIA WŁADZY UWAŻAM ZA NAJLEPSZY?
Rozpoczynając moją pracę, chciałbym przytoczyć kilka definicji słownikowych haseł związanych z tematem pracy.
System polityczny, jedno z podstawowych pojęć oznaczających strukturę, w ramach, której przebiega życie polityczne społeczne. W politologii nie ma jednej obowiązującej definicji systemu politycznego. Zazwyczaj uznaje się, że system polityczny to ogół działających w państwie instytucji (np. Parlament, rząd, sądownictwo), organizacji politycznych (np. Partie polityczne, ruchy społeczno-polityczne), grup interesu (np. Związki zawodowe, samorządy zawodowe) oraz relacji między nimi, a także zespół norm i reguł, na których podstawie one funkcjonują (konstytucja, ordynacje wyborcze). Do klasyfikacji systemów politycznych współczesnego świata stosuje się kryteria dotyczące samych reżimów politycznych i tych przyjmowanych w celu opisania państwa. Ze względu na charakter reżimu politycznego dzieli się państwa na: demokratyczne (demokracja), totalitarne (totalitaryzm) i autorytarne (autorytaryzm).
Wychodząc od zasad organizacji aparatu państwa wyróżnia się: monarchie, republiki oraz system parlamentarno-gabinetowy, prezydencki i semiprezydencki.
Z uwagi na struktury terytorialno-administracyjne państwa wyodrębniamy państwa: unitarne i złożone (federacja, konfederacja). System polityczny jest istotną częścią systemu społecznego.
Tak wiec, jaki reżim wprowadziłabym w Polsce na pewno byłby to jeden z systemów demokratycznych! Jednak nie muszę nic nowego wprowadzać, ponieważ w takowym właśnie egzystujemy! Jednak należałoby się przyjrzeć ów systemowi, i wykazać jego zalety.
Które przemawiają za tym że jest systemem w którym myślę, że każdy z nas stwierdzi nie doskonałym lecz najlepszym jaki do tej pory wymyślono? A co idzie za tym ma wady i zalety.
W pierwszej kolejności należałoby zastanowić się, co oznacza samo słowo demokracja:
Demokracja to tyle, co rządy ludu demos po staro grecku znaczy lud, podlegli: kratos – rządy moc. W takim systemie władza czerpie i uzasadnia swoje uprawienia wola większości. Po to, by ludowi a nie szlachcie czy monarsze, nadać znaczącą władzę polityczną niezbędne było przyjęcie fundamentalne dla tego reżimu wiary w zasadniczą równość obywateli i to równość pojętą zarówno w sensie prawnym jak i poznawczym. Niemożliwa jest demokracja tam, gdzie wszyscy obywatele nie maja zagwarantowanych praw cywilnych i politycznych. Pierwsze z nich zostały zinstytucjonalizowane za spraw ^niezawisłych sądów postaci prawa człowieka do rzetelnego sądu oraz w zasadzie habeas korpus – czyli nietykalności ludzkiej.
Słowo demokracja w pierwszym znaczeniu określa typ ustroju, takiego ustroju, w którym całe społeczeństwo sprawuje władzę. W starożytnej Grecji w niewielkich państwach- miastach możliwy był bezpośredni udział wszystkich obywateli w sprawowaniu władzy. Występowała wówczas demokracja bezpośrednia. Demokracja bezpośrednia istnieje i dzisiaj w tych przypadkach, w których decyzje podejmuje ogół zainteresowanych tą decyzją obywateli. Jest to naturalnie możliwe tylko wtedy, kiedy fizycznie możliwe jest zgromadzenie ogółu zainteresowanych daną sprawą obywateli w jednym miejscu. Demokracja bezpośrednia może, więc występować jedynie w grupach nie przekraczających kilku tysięcy członków. Jedynym wyjątkiem jest referendum ogólnospołeczne, to znaczy udzielenie odpowiedzi przez całe społeczeństwo drogą głosowania bezpośredniego. Ze zrozumiałych względów praktycznych referenda mogą być przeprowadzane tylko w wyjątkowych przypadkach.
Jarosław Praclewski