Lisowczycy, to lekka jazda polska, utworzona w roku 1607 roku. Początkowo była to mała formacja wojska najemnego, typ lekkiej jazdy utrzymującej się przede wszystkim z łupów. Na wzór tej formacji wojskowej, tworzono wiele wieków później, tzw. siły szybkiego reagowania. Jej twórcą i pierwszym dowódcą był pułkownik Aleksander Józef Lisowski. Lisowscy należeli do średniej szlachty i zamieszkiwali rodzinne Lisewo w Województwie Chełmińskim, a w drugiej połowie XVI w., cała rodzina Lisowskich przenosi się na Litwę. Aleksander J. Lisowski był towarzyszem chorągwi husarskiej a jako jej porucznik walczył przeciw Szwedom w bitwie pod Kircholmem (1605 r.). Później, za zgodą Jana Karola Chodkiewicza tworzy oddział lekkiej jazdy, która to formacja wojskowa nie jest traktowana jako regularne wojsko i nie pozostaje na żołdzie Rzeczypospolitej. Od jego nazwiska pochodzi nazwa całej formacji, która to nazwa utrzymała się nawet po śmierci Lisowskiego w 1616 roku. W okresie Wojny trzydziestoletniej (1618-1648), która została zapoczątkowana tzw. defenestracją praską (czyli wyrzuceniem z okna zamku na Hradczanach posłów cesarskich – w rzeczy samej, nic im się nie stało, pospadali na zgromadzoną pod oknem pryzmę siana czy słomy a wysokość też nie była duża, ale obraza cesarza była sromotna), walczyli na terenie całej niemal Europy – poza Hiszpanią, Portugalią i Anglią, przyczyniając się w wielu przypadkach do odwrócenia wyników bitew, kampanii czy innych zdarzeń historycznych. Tak było, np. gdy swoją dywersją na Węgrzech ocalili Wiedeń, zagrożony przez wojska protestanckie. Kres działań lisowczyków postrzeganych jako zorganizowane oddziały, trudny jest do precyzyjnego określenia. Nie zniknęli bowiem w jednej chwili, ale od drugiej połowy lat 20. XVII w. stopniowo tracili swoją odrębność a jako formacja wojskowa zostali rozwiązani w drugiej połowie lat trzydziestych XVII wieku. Pod względem organizacyjnym nie różnili się zasadniczo od współczesnej polskiej jazdy lekkiej. Tworzyli pułki o liczebności 1100-1200 zbrojnych, które dzieliły się na chorągwie o liczebności wahającej się zazwyczaj od 150 do 200 żołnierzy. W miarę potrzeby, kilka pułków tworzyło wielotysięczne zespoły taktyczne. W skład chorągwi wchodzili towarzysze (właściciele pocztów) i pocztowi (szeregowi). Osobne chorągwie tworzyła luźna czeladź, którzy mimo iż byli sługami, często uczestniczyli w walkach. To, co lisowczyków odróżniało od polskiej jazdy innych formacji w owych czasach, to fakt, iż m.in. sami obierali sobie wodzów (nazywali ich pułkownikami) oraz szybkość i skuteczność działania. Czytaj dalej Lisowczycy
